��ɫ��Ƶ

Riät kɛ kuic cuŋkä du mi köökä ŋɔaak kä Australia.

De ɣä loc yiöw I di?

Mi te kɛ mi ci jiäk kä tin ci kɔk, dɔŋ de ji thuɔk ji moc kɛ mi dɔŋ, de ji loc yiöw, de riali kä kie dup cutkä ti kɔŋ. Dup tin te thin tin ‘col’ kɛ duɔr mi ci jiäk ŋuan kɛ.

E riɛk ɛ mith de rialikä mɔ ɛ ji thukä?

Mi ci duɔr lät

Ti kɛ cuɔŋ kɛ ɣö bi duɔr mi ci jiäk loc jɔk cet kɛ ɣö bi min kɔakɛ kɛnɛ la̱t dhil gɔa.

De duɔr jiäk mi:

• Cɛ la̱t in la latɛ ni wen lät – cet kɛ ɣö, mi ci dhar tha̱t ŋɔak thal
• Tek kɛ mi ci jiäk thin – mi ci dhar tha̱t du thak dɛ pɛn jɔ̱r ni kɛ gua̱th in pay I kɔkɛ
• Ciɛ jɛn I göri bi kɔk, kiɛ cɛ thuɔk – mi ca dhar tha̱t du kɛ̱ɛ̱k
• Derɛ riɛk nöŋ – mi la mac a tɛ̱ny kä dharu
• Känɛ jäny ɛlöŋ – dhar tha̱tdä tiathɛ ni kɛ kɔr pääthni da̱ŋ diɔk kɛ kɔr kä me cä kɔk.

Thɛlɛ ji cuɔŋ kɛ ɣö bi duɔr locjɔk kä thuk mi ci:

• Ji thuɔk ji la̱r min ci jiäk ɛ ŋuot käni jɛ ni kɔk
• Duɔr guic ɛ ŋuot kani duɔr ni kɔk, kä thiɛlɛ mi jiäk mi ci jek
• Min ci kɔk cieŋ ɛ jiäk, kiɛ
• Duɔr ciɛŋ kɛ guath mi bäär.

Bä ben ŋa̱c I cɛ jiäk kɛ kɔr kä me cä ciɛŋ

Deri duɔr mi ci jiäk loc jɔk mi cäŋ ci:

• Duɔr ciɛŋ
• Wargak kook kä dɛ ka̱m rar
• Ka̱a̱m rar gua̱th tɔw kä dɛ.

Cä luɔ̱t kɔk kä cä ciɛŋ kɛ gua̱th mi tɔt, duŋ dɛ ɣö ci biɛlɛ be raar ni kɛ cäŋ in dhiam e lakɛ ni jɛ, ɛ cäŋ ni me cä tin ca gɔr kɛ kui dɛ guɔɔr.

Cɛ cät kɛ jɛ kiɛ nyothɛ ta̱t dɛ

Mi kɔki duɔr kɛ ta̱ in cet kɛ jɛ kɛnɛ nyuth la̱t dɛ, bɛ dhil ca̱a̱t kɛ jɛ. Mi ci duɔr cät kɛ jɛ, ciɛ de kɔk, ti kɛ cuɔŋ kɛ ɣö de ji loc yiöw ku.

Cä kɔm thieec I de kɔk, cet kɛ duɔr in ca nyoth, duŋ dɛ ɣö me cɛ cop cue jɔc I tekɛ biɛl mi dɔŋ mi ci cät kɛ duɛr e cä nɛn kiɛ cä mɛk.

Cɛ we kɛɛl kɛ min ca gɔr

Duɔr bɛ dhil we kɛl kɛ min ca gɔr (cet kɛ min ca gɔr kiɛ tekä TV köökä). Mi te kɛ däk kɛ min ca nyoth cuɛ kɔk, kä jin ti kɛ cuɔŋ kɛ ɣö de ji loc yiöw ku.

Cä jiɛla̱n kɔk I ca lar i ‘guɔp’ rɛy wargak thukä. Me cä cop cieŋ cue jɔc ɛn ɣö ca lät kɛ guop.

Cɛ lät cet kɛ min ca lar ɛ ram in kɔk ŋɔaak

Deri duɔr loc jɔk mi cɛ la̱t in ca lar ɛ gua̱n thukä lät.

Cä thak kɔk mi ca ɣä jiök ɛ ram in kɔk ŋɔaak I bɛ lät rɛy pini, duŋ dɛ ɣö min cä we yieër cue thia̱ŋ kɛ piw.

Cɛ lät cet kɛ min cä thieec

Deri duɔr loc jok mi cɛ la̱t in la̱t in göri lät, cet kɛ ɣö:

• Ɛ käni jɛ ni kɔk ciɛ la̱r gua̱n thuɔk ɛn min bi we la̱t kɛ jɛ
• kɛnɛ ɣö ŋäthi min ca la̱r ji ɛ ji thunkä mi kuanyi duɔr. ɣän cä la̱r nɛy tin la thurbili akɔk ɛn ɣö görä thurbil mi de riäy dä yɔc yiëër. Ci gua̱n köökä ɣä kök kɛl, jiökɛ ɣä bɛ la̱t we la̱t.

Kä kɛ wär e kuɛnɛ wargak thurbil cua̱ jek ɛn ɣö cɛ riäy yiëërä de yɔc a gɔa ɛthɛlɛ riɛk mi tuɔk.

Cä ca̱rä gɛr

Ci ji thukä ji de dhök ɣö loc ci duɔr jɔk ‘mi ci ca̱ru gɛr’. Duŋ dɛ ɣö tha̱ŋ thukni tekɛ ŋut kiɛn a de ji loc yiöw, de dundu luɛl kɛ mi dɔŋ kiɛ de gɔrpiny mi ci ca̱ru gɛr kökä.

Thɛlɛ ɣä mi nyoth ɣö cä duɔr kɔk

Görɛ ɣö bi tekɛ mi nyoth ɣö ci duɔr kɔk kä thuk ɛmɔ. mi thiɛlɛ ji wargak in la ka̱m kɛ ran gua̱th kökä, deri duɔr thöp mi nyoth ɣö ci duɔr kɔk ciet kɛ:

• wargak mi nyoth ɣö ca yiöw ka̱n kä ji
• wargak mi cia mat i bi yiöw yuɔr piny ɛ math
• nɔmbɛr mi nyoth ɣö ci duɔr kɔkä intɛrnɛt kiɛ mi ca ka̱m ji kɛ rɛy tɛlɛpɔnkä.

Cä jek ɛ la muc

Nɛy tin la moc kɛ muc tekɛ cuɔŋ kɛ ɣö de kɛ loc yiöw kiɛn mi ci duɔr jiäk, cet kɛ nɛy tin kɔakɛ ŋɔak kä thuk, duŋ dɛ ɣö deri duɔr loc jok mi nyothi jɛ ciɛ kɔk. Guic ni nhial.

Kɔakä jɛ gua̱th in kɔakɛ ŋɔak thin kɛ yiöw ti tɔt

Ti kɛ cuɔŋ kɛ ɣö ‘de ji loc yiöw ku mi ci duɔr kɔk kɛ yiow titɔt’ kä cɛ jiäk cet kɛ mi ci duɔr kɔk kɛ yiöw ti ŋuan. Ce gɔa ɛn ɣö ba lar i ca rami kɔk duɔr kɛ yiöw ti tɔt de loc yiöw kɛ mi ci duɔr jiäk.

Duŋ dɛ ɣö ci bi thiec i ba ji loc yiöw ku mi ci ji thukä ji nyoth min ci jiäk, kie tin deri ŋa̱c guath in guici duɔr thin. Cet kɛ wargak in ca la̱th pucny lut kä mi nyoth jɛ ca yiöw kɛ ‘yothpiny, mi ci rɛ̱̱̈ɛ̱̱̈t mi ca kɔc’.

‘Tin la kɔakɛ kɛ yiöw titɔt’ kɛ ti:

• ca yiöw kiɛn yothpiny
• te kä gua̱th ‘nyuthkä kiɛ rew’ ŋäpkä
• kɔakɛ gua̱th in la̱t kɛ biäy ni thin.

Kɔakä jɛ ɛ la mi ca kɔn ciɛŋ

Be kä thuk: ti kɛ cuɔŋ kɛ ɣö de ji loc yiöw ku mi ci duɔr mi ca kɔn ciɛŋ kɔk, duŋ dɛ ɣö tit pek runi biäy, pek yiöwni kɛ kɛnɛ ta̱ pua̱ny dɛ ɛn gua̱th ɛ kɔk I jɛ thinɔ.

Mi kɔk i rar: rami kɔk ŋɔaak rar thilɛ lua̱ŋ kɛ ɣö bɛ ji loc yiöw, bɛ duɔr gɛr kɛ duɔr kiɛ bɛ min ca kɔk nyɔk kɛ lätni (cet kɛ mi kɔakɛ cieŋ kiɛ gua̱th kökä mi dit).

Kɔakä jɛ kä intɛrnɛt

Mi kɔk I duɔr kä thuni auɛtralia tin te rɛy intɛrnɛt, ti kɛ cuɔŋ kɛ ɣö de ji loc yio̱w ku mi ci duɔr jiäk, pärɛ kɛ mi kɔki duɔr kä thuk. Ɛ ni mi kɔk I duɔr kä rami dɔŋ rar. Guic ni nhial.

Ɣän ta̱ kɛ cuɔŋ kɛ ɣö de ɣä col – de ɣä loc yiöw, de duŋ dä nyɔk kɛ lät ni kiɛ de ɣä moc mi dɔŋ?

Te kä ta̱ in ci tuɔk kɛ duɔr, mi ɛ.

Riɛk midit – ca de rialikä kiɛ bɛ gua̱th mi bäär naŋ kɛ rialidɛ kä, kiɛ, Ca bi luäŋ kɛ rialikä

Ɛ ca̱ru kä rɔa mi:

• bi duɔr loc jok, de ji loc yiöw ku, kiɛ ba ji moc mi dɔŋ, kiɛ
• nhɔki duɔr kä ba ji col kɛ ɣö ci ben kä thuk.

Riɛk mi tɔt – jɛn de rialikä kɛ pek gua̱th mi tɔt

Bi ji thuoka dhil moc gua̱th mi la̱t kɛ duɔr kɛ jɛ. Ɛ ca̱r ji thukä ɛn ɣö ba ji luoc yiöw, ba duɔr rialikä kiɛ ba ji moc mi dɔŋ. Mi ci ji thukä jɛ gör i bi kɛ duɔr rialikä, ɛ la̱t diɛn ɛn ɣö bi kɛnɛ loc gua̱th e ta̱th kɛ jɛ thin kä bi kɛ ruac kɛ kɛ.

Mi ci ji thukä jäny, kiɛ ci kɛnɛ look i bi kɛ duɔr rialikä, deri:

• duɔr lock jok kä thieeci kɛ ɣö ba ji loc yiöw ku kiɛ de ji moc mi dɔŋ
• rami dɔŋ gör me de duɔr la̱t kɛ pek yiöwni ti tɔt ti de luäŋ kɛ yor piny ɛ ji thukä.

Riät ti kɔŋ

Kɛ kuic riatni ti kɔŋ, guil ga̱a̱th kökä da.