ÌÒÉ«ÊÓƵ

Yïn anɔŋ yith ku mäkthuliya të riɔ̈p/jur kedäÅ‹. Apäm kënë ee yïn gäm tëët/ciɛ̈ɛ̈t tënë riɔ̈p/juric ku abï yïn kony ba yök kenë thön gäkic/kuötic të wïc yïn yeen.

ÌÒÉ«ÊÓƵ acï käkril apÉ›i waar tënë lööÅ‹ ariÉ”p/juric në 2021 yic. Kuen alɔŋ lööÅ‹ jöt. 

Në ye apäm kënë kɔ̈u/yic:

• Jɔ̈kë ²µÉ›Ìˆ³¾ ariɔ̈p/jur
• DhamÉ›në ²µÉ›Ìˆ³¾ ariɔ̈p/jur
• Thökë ²µÉ›Ìˆ³¾
• KääÅ‹ ril wën ee muknhïïm apÉ›i

Takic lÉ”n le paanë lacök tënë yïïn.

Të cïn gam kek raandɛ̈t ba paande riÉ”pic/juric bïn cieÅ‹ thïn, ka yïn alÉ” në ²µÉ›Ìˆ³¾ë lööÅ‹ ë ciɛŋ riÉ”pic/juric. Kënë ee athör gaanun ku yeen alëu bï kaam nyai kubë kä thök, kë yeen awïc ba Å‹iëc daai apÉ›i lÉ”n le baai jik tënë yïn.

Ke yï kën guÉ” lathïn në ²µÉ›Ìˆ³¾ ariɔ̈p/juric ë baai, anɔŋ thöndɛ̈t ye raanë baai riap/juöric yic wei (Raan nɛŋ nhom bai) dhil lɛ̈k yïïn. Käkä aaye cÉ”l lööÅ‹ë maakum ye këdäÅ‹ nyuÉ”th. Kënë anɔŋ yic kä bööth ciëën kä:

• naa cë raanë baai riapic/juöric wei naÅ‹ dutuc cë loi kë ɣɛɛc baaiwei, tëdä gam ë ɣɔɔc wei në baai acï guiric.
• naa ye keek nɔŋ nhïïm baai, tëdä, naa cie kÉ›i, naa anɔŋ kï yiny riÉ”p kek baai yic.
• naa ye paan ariɔ̈p/jur tëdä/wälë paan rÉ”m acï tɔ̈ kë cë kɔŋ ya tënë cï raan nɔ̈ɔ̈k thïn ye ruun ka 5 cëla.
• naa paan riÉ”pic/juric nɔŋ yic kääÅ‹ cë riäk thïn.

Në thön gäkic/kuötic abaÅ‹de kä gɔ̈ɔ̈r lööÅ‹ë maakum ye këdäÅ‹ nyuɔɔth tïÅ‹ Å‹¾±³¦ yithku tëwën thaany/giit yïn gäm.

TiÉ›l/tëkë thok ë kÉ”c bëi riap/juric yiic wei

Tënë ÌÒÉ«ÊÓƵ, yen ee awuɔ̈c ba raandɛ̈t til thïn wënë thiäk ke tën ye Å‹É›k käkke luÉ”i thïn. Kënë ee ye nyuɔɔth lÉ”n cë bï kÉ”c bëi riap/juric yiic wei (rental providers) ku dutuuc ë bëi kuötnhïïm (real estate agents) cïï/cuɔ̈kë kuec në yïïn në miɔ̈c anïïn tedä/ka/wälë til yïnyïïn në dhamÉ›ndun cieÅ‹ yïn baai në alɔŋ luÉ”i ë käk Å‹É›k tiit lööÅ‹ keek.

Yen awuɔ̈c ee gaanun tënë raan baai riap/juric yic wei tedä/ka dutuuc ë bëi kuötnhïïm yïn kuɔ̈c loi/ciëëÅ‹ arac tedä/ka til yïn erin ë kä ye Å‹É›k looi të gɔ̈ɔ̈r yïn ba gɛ̈t É£öt ba baai riÉ”p/juric yic, nyuc paan riÉ”p/juric wei yic tedä jälë paan ca riÉ”p/juric yic.

KÉ”c bëi riap/juric yiic wei aaye wïc bïk yïn ya gäm thön alɔŋ tiÉ›l/atek thok në dhamÉ›n yïn gɛ̈t É£öt kë yï wïc paan riÉ”p/juric yic ke ye abaÅ‹ ë gɛ̈t É£ötë wÉ›rɛŋë jurë yic de baai.

Në thön gäkic/kuötic alɔŋë tiÉ›l/tëk thok në ariɔ̈p/juric wei de bëi, keyï tïÅ‹ TiÉ›l cï lÉ” ke löÅ‹ abaÅ‹ riɔ̈p/jur.

Thiëcthiëc cï lëu bë raanë baai riap/juöric yic wei cuɔ̈kë thiëc yïn.

Naa wïc ba gɛ̈t É£öt tënë paan riÉ”p/juric yic wei, ke raan baai riap/juöric yic wei, acï lëu bï yïn thiëc:

• lÉ”n cïn kaÅ‹ nɔŋ ateer ke raanë baai riap/juöric yic wei (tedä akutnhom dëÅ‹ bëi riap/juric wei) wäthɛɛr
• lÉ”n cïn wëu cïnë yï wɛ̈ɛ̈r bic në mɛ̈cic kan thiëëc
• Në kredit kaat tedä athör bɛŋ muk anyïkööl ye yïn wëuku dɔɔm ebën aluöt – ke raan baai riap/juör yic wei alëu bë thiëc tënë athör anyïkööl wëu, ku yïn alëu ba thön wëu kɔ̈k nyai ba këdun mony tiit/gël apÉ›i.
• GÉ›rë thön alɔŋ tënë tiit wët në kuer luÉ”i KöÅ‹ë ThööÅ‹ë Nyin ë PurthÉ›t de 2010, yen alëu bë wët ee gɔ̈ɔ̈r thön ë wïc në dhöl cï kedäÅ‹ gɔ̈ɔ̈t thïn.

DhamÉ›ndɛ̈t kÉ”c bëi riap/juör yïïc wei aabï thön kënë la yök në kääÅ‹ken kɔ̈ɔ̈k yic. Ku keek aacï lëu bïk yïn thiëc në thön të gɛ̈t yïn É£öt ba wïc paan riÉ”pic.

Gɔ̈ɔ̈l/jɔ̈k ²µÉ›Ìˆ³¾ riÉ”p/jur yic ë baai

Të cïn gam kek raandɛ̈t ba paande riÉ”pic/juric bïn cieÅ‹ thïn,, ka yïn alÉ” në ²µÉ›Ìˆ³¾ë lööÅ‹ ëciɛŋ riÉ”pic/juric (dhamÉ›ndɛ̈t aÅ‹¾±³¦ ke ye ariɔ̈p tedä ke ²µÉ›Ìˆ³¾ë raan riÉ”p baai yic).

Gäm alëu bë ya wët cï gɔ̈ɔ̈t tëedä/ka kë jɛɛmë/luel në kÉ”c thook, ku yen ee piath ba naÅ‹ gäm kecï gɔ̈t.

Gäm ariɔ̈p/jur yic wei eyaa gɛ̈am-yic në kaamë yïn ku raan baai riap/juör yic wei. Ayekï luel:

• wëu ariɔ̈p dhil ba ke tääu-piny
• wëu amÉ›c-lööc
• bërë yic ku nuÉ”Ìˆë ²µÉ›Ìˆ³¾, ku
• gÉ›rë É£älÉ›t kɔ̈ɔ̈k ku lööÅ‹.

Yïn adhil lui ye ‘athör cë guir’ të leer yïn thïn në gäm ariɔ̈p cë gɔ̈ɔ̈tic. Athör cë guir ë luel ye lööÅ‹ ariɔ̈p kÉ”c ÌÒÉ«ÊÓƵ. Æ”ok acuk luel ba lui athördan Å‹¾±³¦/cï gam.

Në ²µÉ›Ìˆ³¾ë rëër-athɛɛr ë ruun kadhïc tedä kaam koric, aayeku luel balui athördan Å‹¾±³¦/cï gam.

Athör 1.

Në ²µÉ›Ìˆ³¾ë rëër-athɛɛr baric wär run ka 5, yïn, É£ok aayeku luel balui athördan Å‹¾±³¦/cï gam.

Athör 2.

Raan riɔ̈p tëdä/ka raanë baai riap/juör yic wei alëu bë kääÅ‹ kɔ̈k jɔ̈ɔ̈r maat thïn tëdä lööÅ‹ tënë ²µÉ›Ìˆ³¾ ariɔ̈p/juric të bï keek LööÅ‹ KÉ”c AcieÅ‹ Riɔ̈p.

Kënë ye anyuÉ”th emÉ›n, raan baai riaap/juör yic wei adhil bï gaanun/löÅ‹ maat thïn alɔŋ acïn määth taap në É£öt yiic. Tëdä raan baai riÉ”p/juric adhil bë thiëc bë gaanun wënë jam lÉ”n kääÅ‹ mac took ebën adhïl bï keek waar në ruun karou yic ebën.

Yïn alëu ba gäm dhilë thaany/giit të cïn yen deetic ku gam gaanun ku lööÅ‹ ë ²µÉ›Ìˆ³¾ ariɔ̈p/juric yic wei, ku jal yithku ku mukthuliyadu keyï ye raanë baai riÉ”p/juric.

Naa nɔŋ kë kɛ̈në deetic, yïn lëu ba É£ok yuöp/gäät kubï teetic.

Ke yï këc guÉ” lathïn

Ke yï këc guÉ” lathïn, raan duɔ̈n baai riap/juör yic wei tedä dutuc adhil yïn ²µÉ›Ìˆ³¾:

• abaÅ‹ ë ²µÉ›Ìˆ³¾dun ariɔ̈pë yic de baai
• kuat ë muktääu tënë raan ëbën wën cë athör ²µÉ›Ìˆ³¾ thaany/giit yic.
• GuÉ›l ë kÉ”c tääu në É£äla yic (naa awïckï yïn ba wëu wëërë bic në mɛ̈cic tɛ̈upiny)
• Käkun ke lëk të yïn yïïn wïc guiëÉ›r cï rootic de kä cï riää

Yïn alëu ba yup tënë akutnhïïm pïu, maany-kariba, many-aliir ku tëlëpun ca guir ba loi ke keek ku cɔɔl käk luÉ”ike adökpiny ye kaam leer yïn baai. Yen ee mäkthuliyadu ba käk guirë luÉ”i ku tääu wëuken piny tedɛ̈t alëu bï jal lui kedäÅ‹ ²µÉ›Ìˆ³¾du luel.

Në thön gäkic/kuötic, tïÅ‹ Guir käk luÉ”i ebën ku loiloi.

Yïn alëu ba yök ke thön gäkic tënë athördan gam acieÅ‹ riɔ̈p/jur baai yic.

Kana/nyin cïnë riÉ”pë/jurë yic ë baai tääu thïn

Raandun riÉ”p/jur baai yic wei adhil bëloi bë baai ya muk cïtmÉ›n kana/nyin cïnë riÉ”pë/jurë yic ë baai tääu thïn. Kënë anɔŋ yic luÉ”i:

• bë baai yic ciën buukic, kuat käm tedä dhiëi
• käk luÉ”i ebën cïmÉ›n purun (ovens) ku thööt/maÅ‹gÉ›t (stoves) alui apÉ›i ebën
• anɔŋ kepiÉ›th ee, mac-lui É£öt tuöc
• anɔŋ kë ye pïu-tuc tÉ›k piny la muÉ”lic ku É£ön-laak
• baai acë Å‹iëc looi apath ku kuat yomgöök.

Naa cë paan riÉ”p/jur yïc wei akëc kä wën gɔ̈ɔ̈r ebën tiÅ‹nhiim, yïn alëu ba ²µÉ›Ìˆ³¾ ariÉ”p/jur yic baai cɔɔl akäc kaam këc yïn jɔɔt thïn. Yïn alëu ba thiëc ayÉ› ba aguiɛɛr cï cuötic de paan riÉ”p/jur yic ago yök kenë Kana/nyin cïnë riÉ”pë/jurë yic ë baai tääu thïn në gÉ›rë dhamÉ›n ɛ̈ca lÉ”thïn.

ÅŠic: kënë alui kek ²µÉ›Ìˆ³¾ ariÉ”p/jur yic wei yam/jöt ɣɔn thÉ›ny ke Akɔ̈nythï ee nïn 29 2021. NaÅ‹ë gɛ̈amdun ariɔ̈p/jur yic ee thÉ›ny/giit tueÅ‹ ke nïn pÉ›i kën guÉ” bɛ̈n, yïn alëu ba thöndɛ̈t yök alɔŋdan wɛ̈ɛ̈ric lööÅ‹ yam.

Në thön gäkic në baÅ‹de kana cïnë riÉ”pë/jurë yic ë baai tääu thïn, tïÅ‹ Käk wïïc tënë bëi riÉ”p/juric wei ebën.

Tɛ̈upinyë wëu wëërë bic në mɛ̈cic

KÉ”c juëcë bëi riap/juör yiic wei ebën aabï yïn ya thiëc ba wëu amÉ›c-lööc tääupiny tueÅ‹ kë yï këc guÉ” jɔɔt thïn ago naÅ‹ wëu bë kä cë riääk baai coliic tënë kä ca riök.

Naa cïën gÉ›rë ëkë ca riöök, kë yïn abïnë wëukunë amÉ›c-lööc dhuök cïën të le yïn labic É£ööt.

Na nɔŋ këdäÅ‹ ca riöök, ke raan baai riap/juör yic wei alëu bë bakic tedä wëukun amÉ›c-lööc ebën lɔ̈ɔ̈m ben ke kedäÅ‹ cï riäk lɔ̈ɔ̈k guir të cïn jääl baai.

Wëu amÉ›c-lööc ee duut/dÉ”m në akutnhom Akuma ë Wëu AmÉ›c-lööc Tënɔŋ KÉ”c CiëÅ‹ Bëi Ariɔ̈p (RTBA), yen akutnhom wënë lui arotde, agut kaam bï ²µÉ›Ìˆ³¾du thök. Raan baai riap/juör yic wei acïn dhöl yen wëu yök agut bïk ke jäl wïïc të cïn jääl baai.

Naa lööm raandun baai riap/juör yic wei wëu amÉ›c-lööc, ka keek adhil:

• athörden cuat tënë mäktäb ee RTBA
• ²µÉ›Ìˆ³¾ yïn athör wëu amÉ›c-lööc cï thööl thiöÅ‹¾±³¦ ba thaany/giit yic.
• Guir athör tiëÅ‹ wënnë bïnë É£älÉ›t kä baai gäätpiny thïn ebën.

Yïn abï yök wÉ›rÉ›k në akutnhom RTBA ëye nyuÉ”th lÉ”n wëukun amÉ›c-lööc acë cuat É£öt. Yïn dhiÉ›l Å‹¾±³¦ ba wÉ›rɛŋdun wëu amÉ›c-lööc muk apiath. Yuöpë/gätë tënë RTBA naa yïn akëc athör wëu amÉ›c-lööc lɔ̈ɔ̈m tënë nïïn ka 15 ë tɛ̈u wëu piny.

Athör tïëÅ‹

Athör tiëÅ‹ ayenë të tɔ̈ käÅ‹ë baai gätpiny të leer yïn jɔɔt thïn.

Yen alëu bï luel naa nɔŋ gÉ›rë kedäÅ‹ jɔ̈ɔ̈r tɔ̈thïn baai, cïmÉ›n gÉ›rë kedäÅ‹ wënë cï kuÉ›m tedä kë cï riäk.

Të jäl yïn baai, ke athör tiëÅ‹ kä baai ee luöi bï käÅ‹ tïÅ‹ naa nɔŋ kë ca rac baai (ku acie yic nɔŋ käkthii wënë cï riäk yeröt lac looi, gÉ›rë kuat luÉ”i ciɛŋ, wënë Å‹¾±³¦ apÉ›i cïmÉ›n baat ku rɛɛt ebën).

Raandun baai riap/juör yic wei tedä dutuc adhil bï yïn gäm athör ka 2 cïï thaany/giit yic (tedä ke tök acï tuÉ”c kÉ”mpiötÉ›r yic) ë athör tiëÅ‹ käÅ‹ tueÅ‹ kaam këc yïn jɔɔt baai. Të cïnë yïn gäm athör tiëÅ‹ käÅ‹, yïn alëu:

1. Ba baai tïÅ‹ ee piath ku lɛ̈k raandun baai riap/juör yic wei tedä kë dutuc alɔŋ ayï käkrac baai ebën (cïtmÉ›n kal/rÉ”k acï riäk tedä É£än käriba acï riäk ebën).
2. ThiöÅ‹ athör kedhiÉ› ë wÉ›rɛŋ tiëÅ‹ yic. Gäät gÉ›rë kedäÅ‹ cë riäk piny cïmÉ›n ɣɔɔr ebën, giit luthin päny kɔ̈ɔ̈u, tedä kä ye dɔɔmë kÉ”c cin acï riäk. Yïn ëyÉ› alëu Å‹¾±³¦ në yï nhom naa këc gam kedäÅ‹ cï raandun riÉ”p/jur baai yic wei tedä/ka dutunydu gäätpiny në wÉ›rÉ›kic.
3. Nyai dÉ”m thuurat wën nyoth kä cë riäk baai, kä cë guir ebën ku kä kɔ̈k cë tääu.
4. Dhuk athör töÅ‹ cï thaany/giit yic ë athör tiëÅ‹ tënë raandun riÉ”p/juric baai wei tedä/ka dutuc në nïïn ka 3 yiic ë yï kën guÉ” jɔɔt baai.
5. Muk athör kɔ̈kka ku tääu keek të puÉ”th apÉ›idït. Yïn alëu ba wïc të leer yïn jäl baai agorë yï dhuɔ̈k wëukun amÉ›c-lööc aköldä.

Kaamë/dhamÉ›në ²µÉ›Ìˆ³¾ ariɔ̈p/jur

Yïn anɔŋ yïthku ku mäkthuliya kaam duɔ̈n luthïn baai ariÉ”p/jur.

• Tääu wëukun ariɔ̈p/juric tënë/kë cïgääu. Yïn anɔŋ lÉ”n bï yï gäm wÉ›rɛŋ tääupiny wëu.
• Muk acalcal baai arëtic. Naa akɛ̈cë, tedä naa ca baai rac, yïn acë lëu bïï yï dhuök wëu amÉ›c-lööc kedhiÉ› të jÉ”t yïn aÉ£er baai.
• Theek kÉ”ckun akeunhom bïk rëër ë döör ku kä mony Å‹É›k ëyÉ›, ku looi ëyÉ› tënë kamaanku bïk töÅ‹ kënë looi keya.
• Lëk raandun riÉ”p/jur baai yic wei tedä dutuc alɔŋ gÉ›rë kä gɔ̈ɔ̈r aguiÉ›r bëloi.
• Yïn alëu ba käkor waaric tënë baai cïmÉ›n tɛ̈unhial käÅ‹ë nöök ë thuurat. Ku yïn adhil ba cën kedäÅ‹ guir, waar, tedä bɛɛr-dhëëÅ‹ baai ke këcë gam në raan baai riap/juör yic

Raandun baai riap/juör yic wei tedä dutuc anɔŋ yic bëla baai, ku keek adhil yïn gam kä cït thää ke 24' ye lëk thïn në gäät ku lëk ke yïn yeÅ‹ö ye kek yewïc bïk bɛ̈n baai.

´¡²Ôɔŋ akuën ë wël lacök tënë raan baai riap/juör yic wei tedä dutuc alëu bëla baai. Keek ëyÉ› alëu bïk la baai akölnïn ku thää cë gam. KÉ”c bëi riap/juric tedä akutnhïïm alëu bïk latïÅ‹ ë baai arak tök tënë pɛ̈ɛ̈i ka 6 ku acië lui tiëÅ‹ tueÅ‹ tënë pɛ̈i ka 3 leer yïn rëër baai.

Cökpiny käÅ‹

Yïn anɔŋ yic ba kɔ̈k cökpiny paandu kë yï cë wïc ²µÉ›Ìˆ³¾ tënë raandun baai riap/juör yic wei. Kënë anɔŋ:

• Tääu kedäÅ‹ thuurat nɔ̈ɔ̈k tedä mathumär piät päny kɔ̈u, agen tedä gɔ̈lpiny ye käÅ‹ kɔ̈ɔ̈th tënë lÉ”n nyÉ”th tuup tedä päny ril apÉ›idït.
• Tääu nhïïm mathura pïu laak, naa cïï nhom Mathura thɛɛr tɔ̈ɔ̈u.
• Tääu käk alïït thiök-nyïn tedä tɔɔr nɔ̈ɔ̈k.

´¡²Ôɔŋ kɔ̈k ëyÉ›, cök këril piny wënë wïc ²µÉ›Ìˆ³¾ raanë baai riap/juör yic wei keya, Keek adhil bïk kuec tënë gam ye ²µÉ›Ìˆ³¾de. Akuën ë käk cökpiny alëu bë yök etän.

Naa ca kä cökpiny looi, yïn abï wïc ba dhuk baai tënë käÅ‹ jɔ̈ɔ̈r tueÅ‹ tëdun gÉ›m ariɔ̈p/jur, agut naÅ‹ë ca gam kenë raandun ariɔ̈p/jur wei looi.

Në thön gäkic abaÅ‹ de cökpiny käÅ‹, anɔŋ tëwën raan baai riÉ”p/juric wei anɔŋ yic ba jai në gam, tïÅ‹ KÉ”c bëi riÉ”p/juric aye baai waar.

Yökë kä cë riäk

Yïn anɔŋ yic ba kä cë riäk guir baai të cë käÅ‹ dhuɔ̈ŋ tedä yök kä cï riäk. Naa yïn akëc kedäÅ‹ rac (cɔɔl nyuÉ”th, naa maanydu acï dhuɔŋ) yïn acïn nɛŋ tɔ̈upiny. Naa yïn cï kedäÅ‹ rac, yïn adhil naÅ‹ tɛ̈upiny wëu kedäÅ‹ cë riäk.

Raandun baai riap/jur yic wei akëc guÉ” puɔ̈l tënë thök gam ariɔ̈p/jur erin yïn thiëc tënë aguiÉ›r.

LuÉ”i aguiÉ›r alëu bë lac looi tedä acië-lac looi. Lac luÉ”i guir aye töÅ‹ wïc bëloi baai ee piath ba cieÅ‹ thïn. Kënë anɔŋ kääÅ‹ cïmÉ›n kuërwei many-aliir, dhuɔŋ piiu tuc cë guir tedä riäk kal/rÉ”k cï riäk.

Në thön gäkic, tïÅ‹ Guir bëi riap/juric wei.

Naa wïc lac guiër cï rootic                                                                                                      

• Lɛ̈kë raandun baai riap/juör yic wei tedä dutuc cï gɔ̈ɔ̈t thïn ku keek adhil yen aguir tënë/kë cïgääu. Yen ee täk piÉ›th apÉ›i ba këdun gɔ̈r tääu piny kë cïï gɔ̈t, ëcÉ”k alÉ”në cïn keek yuɔ̈p tedä dutuuc bëi në tëlëpun tueÅ‹.
• Naakëc kï aguɛɛr lac/dac guir/cök, yïn alëu ba tɛ̈upiny wëu ka $2500 ba käk guir looi arotdu.
• Loi apath/apiÉ›th ba warak tɛ̈upinyë wëu Å‹iÉ›c muk/tɔ̈ɔ̈u, ku athör ke wÉ›rɛɛkun ca gɔ̈t yewïc tënë käk berpiny/aguɛɛr.
• Thiëc raan baai riap/juör yic wei tedä dutuc bë yïn dhuɔ̈k wëu tënë wëu luÉ”i ë keyï lui athör kënë. Keek adhil bïk wëuku dhuɔ̈k ciɛ̈ɛ̈n në nïn ka 7 ë lɔ̈ɔ̈m athör.
• Naa cïï lëu ba wëu aguɛɛr cï rootic ë kä cë riäk tääu piny, ke wëu luÉ”i ë berpiny/guiÉ›r ee käkjuäc cïmÉ›n $2500 tedä ke raan baai riap/juric wei acï jai bë tɛ̈upiny, yuɔ̈p ɣɔ°ì ba yök wël wëët.

Na akuc lÉ”n gɔ̈ɔ̈r lac guir emÉ›n, ka kuen rin ë kä wïc lac berpiny/guiÉ›r.

Berpiny/guiÉ›r ee kënë cië-lac looi/bÉ›rpiny naa lëu ba Å‹É”t yï latueÅ‹ keyï ciëÅ‹ baai kerac aliu. Kä cië-lac bÉ›rpiny/guir aye käÅ‹ cïtmÉ›n duruc cï kuÉ›m tedä kedäÅ‹ aduk lɔɔk. Raandun baai riap/juör yic wei bɛ̈ dhiÉ›l naÅ‹ lÉ”n guir yen kä cië-lac bÉ›rpiny tënë nïn ka 14.

Naa wïc kä cie-lac wïc berpiny/guir:

• Thiëc raandun baai riap/juör yic wei tedä dutuc në gɛ̈ɛ̈t bïk kedäÅ‹ guir/bÉ›rpiny. Yïn alëu ba imeel tuÉ”c tedä ke wÉ›rÉ›k tedä keloi athör kënë
• Muk abäk ë athör cï gɔ̈t, imeel, wël cë gɔ̈t tëlëpunic, athör cë thiöÅ‹ ku athör-tiëÅ‹, keya na deÅ‹ kedäÅ‹ jɔ̈ɔ̈r tedä ka gɔ̈ɔ̈th/riäk piɔ̈u, yïn anɔŋ Å‹iëc ë luÉ”idu ebën ku kä cë thiëc.
• ³Û³Üɔ̈±è ɣɔ°ì naye raan baai riap/juör yic wei tedä dutuc akëc käÅ‹ bÉ›rpiny/guir tënë nïn ka 14 ë lɔ̈ɔ̈m ye thiëc tedä cuÉ›t/looi thiëc tënë bɛ̈ thiëc në bÉ›rpiny/guir.

Berpiny ²µÉ›Ìˆ³¾

Të lee ²µÉ›Ìˆ³¾ ariɔ̈p/juric du kɔ̈ɔ̈c/thök, yïn acë lëu ba la- aÉ£eer/jääl baai. Naa wïc ba rëër baai, yïn adhil yup tënë raandun baai riap/juör yic wei tedä ke dutuc bɛ̈tïÅ‹ na yïn alëu ba ²µÉ›Ìˆ³¾ yam thaany/giit tedä lɔɔr në gam bïnë ya lui gam ye penë ku penë. Keyï kuen wël kɔ̈ɔ̈k alɔŋ berpiny gam ariɔ̈p/juric wei (Ariöp/juric wei).

Thök/kɔ̈ɔ̈c ë ²µÉ›Ìˆ³¾

Gäm ariɔ̈p/juric alëu bɛ̈ thök/kɔ̈ɔ̈c në wɛ̈t wël kuɔ̈tic. Wël kɔ̈k wënë lac tɔ̈ aaye:

• të cïï raan cë baai riÉ”p/jur yic e tak bë la aÉ£er/jääl baai.
• ²µÉ›Ìˆ³¾ acï akölniln bï yen thök/kɔ̈ɔ̈c dööt.
• raan baai riap/juör yic wei awïc bï jɔɔt thïn, baai aɣɔɔc wei tedä käÅ‹ cë riäk aberpiny/aguir baai.

Raan baai riÉ”p/jur yic acë kuec/jaai ekëc wëu ariöp/jur tääupiny ku yen aa tɛ̈u kÉ”c kɔ̈ɔ̈k në kërac yic, anɔŋ rÉ›cdït cï looi baai tedä yen acï lööÅ‹ ë ²µÉ›Ìˆ³¾ tem-kɔ̈ɔ̈th.

Në thön gäkic/kuötic alɔŋ wët ²µÉ›Ìˆ³¾²µÉ›Ìˆ³¾ ariɔ̈p/jur yic wei alëu bï thök/kɔ̈ɔ̈c, ketïÅ‹ lëk ë gam tënë kÉ”c riÉ”p/jur tedä lëk nyinic tënë tɔŋ baai, ciɛŋ rac apÉ›i ku riäkdït apÉ›i.

Naa wïc bë gämdu kɔ̈ɔ̈c/thök

Tënë wïc yïn bala aÉ£er/jäl ë paan ca riÉ”p/jur yic, yïn adhïl raandun baai riap/juör yic wei gäm lkaam ë lëkdït ku nyäÅ‹ baai thïn ka lawïc apÉ›i.

• TïÅ‹ kenë É£ok ba yök ye lëk kadï ëke ca Kënë abï yic guël të cïtmÉ›n kedun jɔ̈ɔ̈r.
• Lɛ̈kë raandun baai riap/juric wei tedä ke akutnhom në gäät tëwën cï yïn guir ba jäl, kuer imeel tedä ke athör.
• Tääu gÉ›rë wëu kɔ̈ɔ̈ny ku wëu kääny kɔ̈k piny.
• ³Û³Üɔ̈±è raandun baai riap/juör yic wei tedä ke dutuc alɔŋ yök wëukun amɛɛc-lööc
• Wec baai apiÉ›th ku nyaai ë käku ebën.
• Muk athör tiëÅ‹ erin ë kä jɔ̈ɔ̈r yïn abaÅ‹ dhuk ciɛ̈ɛ̈n ë wëu amÉ›c-lööc.
• NyäÅ‹ namba baai cieÅ‹ ku tëlëpun tënë raandun baai riap/juör yic wei tedä dutuc.

Dhukciën wëu amÉ›c-lööc

KÉ”c bëi riap/juör yic wei abï tiëÅ‹ akäär looi ku luike ye athör tiëÅ‹ bïk gÉ›rë kä cë röt waar baai ebën thööÅ‹. Keek abïk lɛ̈k yïn naa ye kï tak lÉ”n nɛŋke wët lacök tënë keek bïk wëu kɔ̈ɔ̈k ë amÉ›c-lööc gɔ̈ɔ̈r.

Duk athör thiëc wëu amÉ›clööc kɔŋ thaany/giit naa këcë gam ye wëu amÉ›clööc kadï kek cï raan baai riap/juör yic wei thiëc. ³Û³Üɔ̈±è É£ok tënë gɔ̈ɔ̈r yï wëët abÉ›c/apath.

Duk athör thiëc wëu amÉ›c-lööc mälë pÉ›th kɔŋ thaany/giit.

Lac thök/kɔ̈ɔ̈c ²µÉ›Ìˆ³¾ (tëm-kɔ̈u ariöp/jur)

Naa wïc bala aÉ£er/jääl ë paan ca riÉ”p/jur yic kaam këc yen akölnïn thök/kɔ̈ɔ̈c, yïn adhil ba nɛŋ tɛ̈upiny wëu ariöp keya ke raan baai riap/juör yic wei acïn wëukÉ›n määr.

Yïn alëu ba ya dhiac ke yï cuÉ›t wëu ariöp/jur piny të cïn jäl baai, naa raan baai riap/juric wei akëc raandɛ̈t bëla baai yök tënë cïgääu.

Keya, ke yïn adhil wëu ariöp lacök tääupiny, ku raan baai riap/juör yic wei adhil këriëc looi keek alëu bïk kÉ”c bëi riÉ”p/jur yic yam dhiÉ›l yök. Wëu ariöp/juric lacök kënë wëtde yic aye wëu kÉ”c ebën nhiaar këpiÉ›th apÉ›idït. Ku lööÅ‹ acië wëu ariop/jur lacök käk teet apiath, keya na kÉ”c akëc gam yeÅ‹ö ee kënë wëu ariöp/jur läcök, ka keek alëu bïk bɛ̈ tɛ̈ktɛ̈k looi tënë keek.

Lɔɔr kuen wël juëc alɔŋ Lac thök/kɔ̈ɔ̈c ²µÉ›Ìˆ³¾.

TuÉ”cToocë/gÉ›më ²µÉ›Ìˆ³¾ ariÉ”p/jur

Kubë ya ²µÉ›Ìˆ³¾ë riÉ”p/jur yen läc/dac temkɔ̈u kuba wëu piny, kë yïn alëu ba ²µÉ›Ìˆ³¾ tuÉ”c tënë kÉ”c kɔ̈k.

Naa looi ëkënë, kë yïn adhil ba wëu tooc tääu piny, keyeen, käk adhil bïk ya wëu tënë luÉ”i guir. Kuen kɔ̈k alɔŋ Toc gam ariɔ̈p/juric.

Bë yï thiëc ba laÉ£er baai (ba yök kë wÉ›rɛŋë lɛ̈k bä jääl baai)

KÉ”c bëi riap/juör yiic wei alëu bïk yïn thiëc ba jääl baai, ku etök alëu bëya kedäÅ‹ wënë puÉ”th apÉ›i. Ke cïtmÉ›n:

• ²µÉ›Ìˆ³¾ ariöp/jur acë thök.
• baai akëc ba/bÉ› piath tënë kÉ”c bïk rëër thïn
• yïn anɛŋ kënyë nïïn ka 14 wëu ariɔ̈p/jur.

Raan baai riap/juör yic wei acë lëu bë raan cë baai juric lëk kubï jääl kedäÅ‹ cï looi, tedä ke luel keek abï kedäÅ‹ looi, keek ëyÉ› lööÅ‹ gam yic bïk looi cïtmÉ›n raan cï baai riÉ”p/juric.

Tënë cïmÉ›n, raan baai riap/juör wei acin lÉ”n bë raan cï baai riÉ”p/juric lëk bï jääl tënë: 

• thiëc yen guir kä cë riäk
• thiëc yen bï naÅ‹ lɛ̈i 
• jöny yen alɔŋ juëkrot wëu ariɔ̈p/jur. 

Keya, anɔŋ wël kɔ̈k wënë lëu bïï raanë baai riap/juör yic wei lëu bëwïc kë nhiɛɛr bë ²µÉ›Ìˆ³¾ riÉ”p/jur cɔɔl akääc. Në wëlkä ebën ke raan baai riap/juör yic wei alëu bï yïn thiëc ba jääl baai, ku ye lëk kadï cë keek gam yïn, tiÅ‹ Lëk ba jäl thïn bëi riÉ”p/jurice.

Jöny lɛ̈k ba jääl

Naa ye tak yïn akëc gam lɛ̈k apiath ba jääl, tedä na yïn aye tak wët cï raandun ariÉ”p/juric wei gam yï ee cië yic tedä arac, yïn alëu ba lëk kënë jöny yic. ³Û³Üɔ̈±è/gät É£ok ba yök wël kɔ̈k.

NyiÉ›i/cuÉ”p wei (lɔ̈ɔ̈m wÉ›rɛŋë nyiÉ›i baai)

Naa yïn acë nyai/cuÉ”p wei ku wïïc kuÉ”ny, yuöpë/gätë É£ok ba yök wëët abÉ›c.

Käkriliic gɔ̈ɔ̈r muɔ̈kë nhom

• Dukë thɛ̈ɛ̈ny/giit gÉ›rë këdäÅ‹ ëlë ba deet yeÅ‹ö yen wëtde yic.
• Dukë thɛ̈ɛ̈ny athör rɛ̈ɛ̈r yic apath, tëna cÉ”k yen atïÅ‹ cït looi akuma.
• Muk athör abaÅ‹ ë kedäÅ‹ ca thaany/giit.
• Muk abäk ë kä ye wek jam ebën we raandun baai riap/juör yic wei tedä dutuc.
• Thiëc athör/rëthinë tɛ̈upiny wëu ariöp/jur tënë gÉ›rë kaam yïn naÅ‹ kedäÅ‹ tɛ̈ɛ̈upiny.
• Muk athör/rëthinë tɛ̈ɛ̈upiny wëu amÉ›c-lööc ku gÉ›rë athör kɔ̈k tënë ariöp/jur tedä kä cï guir të puÉ”th apÉ›i.

³Û³Üɔ̈±è/gäät É£ok ba yök kuÉ”ny wëët abÉ›c/apath naa nɔŋ kedäÅ‹ jɔ̈ɔ̈r alɔŋ wëu ariöp/jur tedä wët thiëc. 

³Û³Üɔ̈±è namba kënic 13 14 50 ba jam ke Akutnhom KÉ”c Ɣɔ̈ɔ̈c ë ÌÒÉ«ÊÓƵ (Consumer Affairs ÌÒÉ«ÊÓƵ) wek raan agamlööÅ‹/athook